馬娜,畢潤成
山西師范大學(xué)生命科學(xué)學(xué)院, 山西 臨汾 041000
石灰?guī)r山地生境條件惡劣,植被少且植物生長緩慢,生態(tài)系統(tǒng)一般極為脆弱.山西石灰?guī)r山地分布廣泛,建筑、道路、冶金、化工等方面的需求使石灰?guī)r礦山被大量開采,礦山開采引發(fā)了植被銳減、土壤結(jié)構(gòu)破壞、水土流失、地質(zhì)地貌破壞、環(huán)境污染等一系列生態(tài)環(huán)境問題[1,2],嚴(yán)重制約了礦區(qū)社會經(jīng)濟的可持續(xù)發(fā)展.因此石灰?guī)r山地礦區(qū)生態(tài)恢復(fù)重建成為重要的研究課題,其中植被恢復(fù)是重要的手段[3~5],亟待加強植物資源的研究,為礦區(qū)植被恢復(fù)提供基礎(chǔ)資料.
山西省地處北緯34°34′~40°45′,東經(jīng)110°15′~114°32′之間,屬溫帶大陸性季風(fēng)氣候,年均降雨量在 330 mm~700 mm,年均氣溫介于 4 ℃~14 ℃,全年無霜期 4個~7 個月.境內(nèi)地形復(fù)雜多變,山地面積占全省總面積的 40 %,海拔大都在 1 000 m 以上[6].受氣候和地形的影響,境內(nèi)植被存在明顯的南北變化.植被恢復(fù)應(yīng)堅持適地適樹、因地制宜的原則[7~9],應(yīng)優(yōu)先考慮本土物種,因此本文選擇縱貫山西南北的31個代表性石灰?guī)r樣點進行植被調(diào)查(圖1),其植物名錄對于山西石灰?guī)r地區(qū)的植被恢復(fù)、保護和利用提供科學(xué)依據(jù).
經(jīng)野外調(diào)查采集,查閱標(biāo)本、鑒定核查后[10~12],初步整理了植物名錄,共計43科107屬140種3變種,包含蕨類植物1科1屬1種,山西石灰?guī)r山地裸子植物2科2屬3種,被子植物40科104屬136種3變種,其中雙子葉植物37科89屬117種3變種,單子葉植物3科15屬19種.本名錄裸子植物分科按鄭萬鈞《中國植物志》第七卷[10]的系統(tǒng)排列,被子植物分科按恩格勒分類系統(tǒng)[12]排列.
蕨類植物門 Pteridophyta
卷柏科 Selaginellaceae
中華卷柏Selaginellasinensis
裸子植物門 Gymnospermae
松科 Pinaceae
油松 Pinus tabuliformis
白皮松 Pinus bungeana
柏科 Cupressaceae

圖1 山西石灰?guī)r山地樣點分布圖
Fig.1 The location of the sampling sites in the limestone mountains of Shanxi
側(cè)柏 Platycladus orientalis
被子植物門Angiospermae
樺木科Betulaceae
虎榛子Ostryopsisdavidiana
殼斗科 Fagaceae
橿子櫟Quercusbaronii
榆科 Ulmaceae
榆樹Ulmuspumila
刺榆Hemipteleadavidii
大葉樸Celtiskoraiensis
藜科 Chenopodiaceae
豬毛菜Salsolalaricifolia
石竹科 Caryophyllaceae
女婁菜Sileneaprica
毛茛科 Ranunculaceae
瓣蕊唐松草Thalictrumpetaloideum
絲葉唐松草Thalictrumfoeniculaceum
大火草Anemonetomentosa
黃花鐵線蓮Clematisintricata
灌木鐵線蓮Clematishexapetala
短尾鐵線蓮Clematisbrevicaudata
小檗科 Berberidaceae
細(xì)葉小檗Berberispoiretii
景天科 Crassulaceae
瓦松Orostachysfimbriatus
薔薇科 Rosaceae
三裂繡線菊Spiraeatrilobata
土莊繡線菊Spiraeapubescens
白鵑梅Exochordaracemosa
茅莓Rubusparvifolius
灰栒子Cotoneasteracutifolius
多莖委陵菜Potentillamulticaulis
西山委陵菜Potentillasischanensis
委陵菜Potentillachinensis
翻白委陵菜Potentilladiscolor
莓葉委陵菜Potentillafragarioides
二裂委陵菜Potentillacbifurca
星毛委陵菜Potentillaacaulis
黃刺玫Rosaxanthina
龍牙草Agrimoniapilosa
山桃Amygdalusdavidiana
豆科 Leguminosae
紫苜蓿Medicagosativa
花苜蓿Medicagoruthenica
野皂莢Gleditsiamicrophylla
白刺花Sophoradavidii
本氏木藍(lán)Indigoferabungeana
紅花錦雞兒Caraganarosea
檸條錦雞兒Caraganakorshinskii
糙葉黃耆Astragalusscaberrimus
狹葉米口袋Gueldenstaedtiastenophylla
甘肅棘豆Oxytropiskansuensis
地角兒苗Oxytropisbicolor
達(dá)烏里胡枝子Lespedezadavurica
多花胡枝子Lespedezafloribunda
胡枝子Lespedezabicolor
美麗胡枝子LespedezaFormosa
雞眼草Kummerowiastriata
亞麻科 Linaceae
野亞麻Linumstelleroides
遠(yuǎn)志科 Polygalaceae
西伯利亞遠(yuǎn)志Polygalasibirica
大戟科 Euphorbiaceae
雀兒舌頭Leptopuschinensis
漆樹科 Anacardiaceae
毛黃櫨Cotinuscoggygriavarpubescens
衛(wèi)矛科 Celastraceae
八寶茶Euonymusprzwalskii
槭樹科 Aceraceae
色木槭Acermono
鼠李科 Rhamnaceae
卵葉鼠李Rhamnusbungeana
小葉鼠李Rhamnusparvifolia
凍綠Rhamnusutilis
棗Ziziphusjujuba
酸棗ZiziphusjujubaMillvarspinosa
椴樹科 Tiliaceae
扁擔(dān)桿Grewiabiloba
堇菜科 Violaceae
裂葉堇菜 Viola dissecta
斑葉堇菜 Viola variegata
紫花地丁 Viola philippica
瑞香科 Thymelaeaceae
河朔蕘花Wikstroemiachamaedaphne
狼毒Stellerachamaejasme
胡頹子科 Elaeagnaceae
沙棘Hippophaerhamnoides
翅果油樹Elaeagnusmollis
傘形科 Umbelliferae
防風(fēng)Saposhnikoviadivaricata
紅柴胡Bupleurumscorzonerifolium
杜鵑花科 Ericaceae
照山白Rhododendronmicranthum
木犀科 Oleaceae
連翹Forsythiasuspensa
暴馬丁香Syringareticulata
北京丁香Syringapekinensis
巧玲花Syringapubescens
馬錢科 Loganiaceae
互葉醉魚草Buddlejaalternifolia
龍膽科Gentianaceae
北方獐牙菜Swertiadiluta
蘿藦科 Asclepiadaceae
鵝絨藤Cynanchumchinense
旋花科 Convolvulaceae
銀灰旋花Convolvulusammannii
馬鞭草科 Verbenaceae
荊條Vitexnegundovarheterophylla
唇形科 Labiatae
益母草Leonurusartemisia
百里香Thymusmongolicus
密花香薷Elsholtziadensa
玄參科 Scrophulariaceae
陰行草Siphonostegiachinensis
蒙古芯芭Cymbariamongolica
車前科 Plantaginaceae
平車前Plantagodepressa
車前Plantagoasiatica
茜草科 Rubiaceae
薄皮木Leptodermisoblonga
茜草Rubiacordifolia
四葉葎Galiumbungei
忍冬科 Caprifoliaceae
陜西莢蒾Viburnumschensianum
金銀忍冬Loniceramaackii
敗醬科 Valerianaceae
異葉敗醬Patriniaheterophylla
桔???Campanulaceae
桔梗Platycodongrandiflorus
多歧沙參Adenophorawawreana
菊科 Asteraceae
阿爾泰狗娃花Heteropappusaltaicus
紫菀Astertataricus
小白酒草Conyzacanadensis
疏生香青Anaphalissinica
歐亞旋覆花Inulabritanica
煙管頭草Carpesiumcernuum
蒼耳Xanthiumsibiricum
鬼針草Bidenspilosa
小紅菊Dendranthemachanetii
甘菊Dendranthemalavandulifolium
太行菊Opisthopappustaihangensis
束傘亞菊Ajaniaparviflora
冷蒿Artemisiafrigida
牡蒿Artemisiajaponica
野艾蒿Artemisialavandulaefolia
黃花蒿Artemisiaannua
鐵桿蒿Artemisiagmelinii
華北米蒿Artemisiagiraldii
牛尾蒿Artemisiadubia
刺疙瘩Olgaeatangutica
牛蒡Arctiumlappa
麻花頭Serratulacentauroides
風(fēng)毛菊Saussureajaponica
螞蚱腿子Myripnoisdioica
大丁草Gerberaanandria
桃葉鴉蔥Scorzonerasinensis
抱莖小苦荬Ixeridiumsonchifolium
蒲公英Taraxacummongolicum
禾本科 Gramineae
披堿草Elymusdahuricus
緣毛鵝觀草Roegneriapendulina
中華隱子草Cleistogeneschinensis
北京隱子草Cleistogeneshancei
拂子茅Calamagrostisepigeios
針茅Stipacapillata
大針茅Stipagrandis
芨芨草Achnatherumsplendens
狗尾草Setariaviridis
大油芒Spodiopogonsibiricus
藎草Arthraxonhispidus
白羊草Bothriochloaischaemum
黃背草Themedajaponica
莎草科 Cyperaceae
披針葉苔草 Carex lanceolata
百合科 Liliaceae
天門冬Asparaguscochinchinensis
曲枝天門冬Asparagustrichophyllus
野韭Alliumramosum
山韭Alliumsenescens
卷丹Liliumlancifolium